Nowe podejście do określania jakości życia w miastach

Obecnie miasta opisywane są z wykorzystaniem różnorodnych wskaźników wynikających z norm oraz dokumentów planistycznych i urbanistycznych. Za przykład może posłużyć Warszawa, która w 2019 roku otrzymała platynowy certyfikat zgodności z normą ISO 37120, która obejmuje 17 obszarów funkcjonowania miasta, m.in. edukacji, środowiska, finansów, transportu oraz bezpieczeństwa. Zakłada się, że poddanie się procedurze certyfikacyjnej jest weryfikacją tego jak żyje się w danym mieście, by następnie móc nim zarządzać i planować jego zrównoważony rozwój. Jednak czy tak uzyskane miary są wystarczająco szczegółowe by spełnić te cele?

– Certyfikat może być wykorzystany w promowaniu miasta, może przyciągać inwestorów i zwiększać wiarygodność miast i służyć do porównań, ale tego typu certyfikaty nie są wystarczające by mogły być przydatne do planowania, ponieważ wartości wskaźników w nich przedstawiane dotyczą całego miasta – tłumaczy dr inż. Anna Fijałkowska z Wydziału Geodezji i Kartografii Politechniki Warszawskiej. – Czyli dalej nie wiemy co dzieje się wewnątrz miasta, jakie zmiany i gdzie zachodzą. Nawet uszczegółowienie obliczeń różnorodnych wskaźników do obszarów dzielnic, w obrębach geodezyjnych, obwodach spisowych, itd. nadal nie daje pełnego obrazu i tak wyznaczane wskaźniki nie sprawdzają się w planowaniu przestrzennym – wyjaśnia.

Idea projektu

– Razem z przedstawicielami samorządów dyskutowaliśmy na temat sposobów badania jakości życia mieszkańców i czy stosowane obecnie metody są wystarczające – mówi dr Fijałkowska. – Wspólnie zastanawialiśmy się jak wyrazić liczbowo jakość, która bardzo często jest czymś co ludzie odczuwają i oceniają subiektywnie, to znaczy czują, że np. jakość ich życia polepszyła się, bo coś nowego w przestrzeni miejskiej się pojawiło lub coś, co było przeszkodą, zostało usunięte. Różni mieszkańcy mają różne potrzeby. Dlatego uwzględnienie tak wielu głosów jest tak trudne w politykach miejski. By to ułatwić, próbuje się mierzyć jakość życia, a poszczególne jej aspekty przedstawiać wskaźnikami – tłumaczy.

By móc wspomóc samorządy politechniczni naukowcy rozpoczęli prace na nowatorską metodyką wyznaczania wybranych wskaźników z wykorzystaniem technologii GIS, dostępnych baz danych przestrzennych referencyjnych i branżowych oraz metod teledetekcyjnych, z zastosowaniem narzędzi analitycznych i modelowania do wyznaczania i wizualizacji wskaźników. Badania pilotażowe prowadzone są na terenie Piaseczna, Kielc, Łowicza i London (Kanada).

Metodyka

– Przyjęliśmy zasadę „przyjaznego miasta piętnastominutowego”, czyli takiego, w którym każdy mieszkaniec do najważniejszych w codziennym życiu obiektów i usług dojdzie maksymalnie w 15 minut – mówi dr Fijałkowska.

Opracowane wskaźniki elementarne naukowcy skupili w 5 kategoriach: dostępność komunikacji, bezpieczeństwo, przestrzeń, wielofunkcyjność, dostępność usług. Wskaźniki te badane są w regularnej siatce punktów, odpowiednio szczegółowo rozłożonych na obszarze całego miasta. Wartości wskaźników są obliczane w obszarze rzeczywistego dostępu miasta dla mieszkańca, poruszającego się po przestrzeni przeznaczonej do ruchu pieszego. Obecnie jeżeli już wykonuje się tak szczegółowe obliczenia, to wartości wskaźników wyznacza się w otoczeniu punktu w postaci strefy buforowej wokół badanej lokalizacji (o kształcie koła), której zasięg odbiega, czasami znacznie, od rzeczywistego zasięgu ruchu pieszych (rysunek poniżej). To uproszczenie przyjmuje się ze względu na brak danych o pieszych sieciach w miastach. Nie ma wystarczająco szczegółowych i aktualnych danych, dostępnych dla obszaru całego kraju, do przeprowadzania takich analiz.

Naukowcy generują siatkę punktów, a z każdego takiego punktu generują strefę rzeczywistej dostępności pieszego dla zasięgu 400 i 800 metrów.

Dzięki opracowanej metodzie na wynikowych mapach badanych miast widoczna jest zmienność wartości każdego ze wskaźników. Oczywiście na tej podstawie można również obliczyć jedną wartość wskaźnika dla całego miasta.

 – Widać, gdzie jest są najniższe wartości wskaźników, gdzie są strefy, w których należy priorytetowo wprowadzić zmiany, bo brakuje potrzebnych obiektów lub usług – wyjaśnia dr Fijałkowska.

Ilustracje przedstawiają uzyskaną zmienność wartości wybranych wskaźników dla Piaseczna.

– Trudnością w naszej metodzie jest to, że wskaźniki obliczamy na bazie pieszej sieci, czyli odwzorowującej trasy, którymi się poruszają piesi po mieście – wyjaśnia dr Fijałkowska. – Takich danych nie ma, a pozyskanie ich jest trudne i bardzo pracochłonne. Mamy opracowaną koncepcję metodyki obliczania wskaźników, ale ze względu na brak danych jest ona skomplikowana i czasochłonna w implementacji – podsumowuje.

-
Projekt „Innowacyjne podejście do wyznaczania wskaźników jakości życia w miastach z wykorzystaniem technologii geoprzestrzennych (INnovaCITY)” jest finansowany w ramach konkursu na granty badawcze BEYOND POB w ramach realizowanego na PW programu Inicjatywa Doskonałości – Uczelnia Badawcza.

Skład zespołu badawczego:
dr inż. Anna Fijałkowska; dr inż. Joanna Pluto-Kossakowska; dr inż. Joanna Jaroszewicz; dr inż. arch. Małgorzata Denis; mgr inż. Sylwia Krzysztofowicz; mgr inż. Oskar Graszka; dr hab. inż. arch. Krystyna Solarek, prof. PW;  dr inż. Sebastian Różycki, prof. dr inż. Jacek Malczewski, (Western University London, Kanada) oraz studenci GiK: Agata Skłodowska, Alina Kwiatkowska i Jakub Kaczorowski